PEDAGOGIKA NAUKOWA I KOMPETENCJE INFORMATYCZNE
Uczenie się jest procesem aktywnym, w którym, między innymi, kluczową rolę odgrywa osobiste doświadczenie uczniów. Jedno z przykazań konstruktywistycznej pedagogiki jest szczególnie akcentowane w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych, a mianowicie, że integracja nowej wiedzy wymaga również, aby uczniowie postrzegali nowe informacje jako przydatne. Dlatego trzeba ustanowić ścisły związek między nauką w szkole i naszym światem codziennym.
Większość naukowców pedagogicznych zgadza się, że kompetencje informatyczne, które obejmują również umiejętności wykorzystywania technologii cyfrowych, mają raczej złożone i silne powiązania oraz współzależności z innymi kluczowymi kompetencjami. Jak również, w dużej mierze zależy to od sytuacji społeczno-kulturowej i jest trudne do zmierzenia za pomocą pojedynczego testu.
W pracy zbiorowej z 2008 roku, Antonio Calvani i in. określają kompetencje informatyczne jako kombinację trzech wymiarów (Calvani et al., 2008)[1]:
- wymiar technologiczny, w którym akcentuje się zdolność rozwiązywania problemów i umiejętność elastycznego dostosowania się do zmieniającego się otoczenia technologicznego,
- wymiar poznawczy z naciskiem na "czytanie", wybór, interpretację, ocenę i prezentację informacji,
- wymiar moralny, relacje i komunikacja z innymi poprzez odpowiedzialne korzystanie z technologii.
Oczywiście te trzy wymiary przyczyniają się do budowy i wymiany wiedzy zarówno razem wzięte jak uzupełniając się nawzajem.
Wymiary kompetencji informatycznych (Calvani i in. 2008)
W zależności od samego przedmiotu, podczas nauczania/uczenia się różne wymiary kompetencji informatycznych mogą zyskiwać na znaczeniu. Rodzaje zajęć wykorzystujące narzędzia ICT i sklasyfikowane jako metody skoncentrowane na uczniu można podzielić na następujące kategorie:
- Zadania technologiczne: zarządzanie i świadome stosowanie elementów technologii info-komunikacyjnej obecnie przypadające głównie na zakres informatyki, ale także widoczne w nauczaniu nauk przyrodniczych w formie nauczania z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego (np. wyniki miareczkowania, badania nad efektywnością) i narzędzi prezentacyjnych lub innego oprogramowania.
- Zajęcia symulacyjne: zarządzanie i interpretacja danych i informacji, modelowanie rzeczywistych sytuacji życiowych przede wszystkim zawarte w nauczaniu opartym na problemie podczas zajęć lekcyjnych.
- Zajęcia badawcze: zbieranie, organizowanie i krytyczne sortowanie informacji, jedna z praktycznych implementacji, które mogą być skierowane do projektów nauczania/uczenia się.
- Opracowanie treści: tworzenie treści we współpracy z innymi, zapleczem technologicznym, które jest zapewnianie poprzez biurowe oprogramowanie online oparte na współpracy (np. Google Dokumenty / Drive) oraz systemy typu wiki (np. Wetpaint, MediaWiki, Wikispace itp.).
Narzędzia ICT pomagają udoskonalić kompetencje naukowe, gdyż zarówno nauczyciele jak i uczniowie mogą poprawić swoje kompetencje informatyczne. Kilka obszarów zastosowania:
- Modelowanie procesów i właściwości, podczas których granice przestrzenne i czasowe zjawisk ulegają zmianie, co może być wykorzystane aby zlikwidować ogromne braki wynikające z różnic wielkości (np. atomy, molekuły, procesy biochemiczne, struktura kryształu).
- Wyposażenie laboratoryjne, eksperymenty, obchodzenie się z substancjami chemicznymi w środowisku wirtualnym w sposób nieryzykowny, czysty i przyjazny dla środowiska. Planowanie eksperymentów, testowanie sytuacji eksperymentalnych.
- Pokaz, demonstracja i analiza zjawisk niedostępnych, nauka o mikroświecie poprzez symulacje.
- W przeciwieństwie do tradycyjnych mediów, komputerowe odtwarzanie graficzne i analiza danych są szybkie i wyraziste.
- Cyfrowe narzędzia nauczania zachęcają do interaktywności, aby zwiększyć udział uczniów w budowaniu wiedzy i rozwijaniu ich umiejętności i możliwości. Jest to wspierane poprzez szybkie odpowiedzi na pytania i możliwość natychmiastowej reakcji (metoda prób i błędów).
- Ze względu na szeroki wachlarz dostępnych narzędzi do tworzenia prezentacji, otwierają się nowe możliwości zarówno dla nauczycieli jak i uczniów, co pozwala na łatwiejsze i bardziej adekwatne zaprezentowanie wiedzy.
- Eksperymentowanie wspomagane komputerowo wypełnia lukę pomiędzy światem realnym a rzeczywistością wirtualną aby wesprzeć bezpośrednie i jakościowe nabywanie wiedzy. Nakładanie się nauki i miejsc szkolnych stale maleje, ze względu na urządzenia przenośne (np. czujniki, GPS).
Internet przenosi ucznia i nauczyciela razem w tę samą sieć społecznościową, nadając nowy wymiar procesowi nauczania/uczenia się. W tej połączeniowej metodzie (http://hu.wikipedia.org/wiki/H%C3%A1l%C3%B3zatalap%C3%BA_tanul%C3%A1s) relacje między uczniami, nauczycielami i informacjami są tak samo ważne i złożone jak wiązania fizyczne i chemiczne w związkach.
Oprócz możliwości oferowanych przez ICT, trzeba także omówić ich ograniczenia, jak również sytuacje, w których obecność technologii informacyjnych nie pomaga osiągnąć celów programów nauczania nauk przyrodniczych.
- Innym częstym problemem jest to, że wirtualne rozwiązania są używane w zastępstwie rzeczywistych eksperymentów, nawet jeżeli dane zjawisko można zademonstrować i urządzenia laboratoryjne oraz dostępność instrumentów pozwoliłaby na prawdziwy test.
- Grafika komputerowa i rozwiązania animacyjne są, w niektórych przypadkach, przeznaczone bardziej dla walorów estetycznych niż z myślą o kryteriach naukowych . W rezultacie, pomimo że modele mają wysoką wartość wizualną, dostarczają one błędnych informacji.
- W ogromnej dżungli informacji w światowej sieci internetowej, wszyscy mamy dostęp do wielu niezweryfikowanych danych (np. o środkach spożywczych), naukowo nieuzasadnionych pojęć (np. homeopatia, wodolecznictwo) oraz pseudonaukowych i wprowadzających w błąd informacji.
- Kopiowanie treści oraz korzystanie z nich bezmyślnie i bez zrozumienia (określane również jako "wiedza kopiuj/wklej") stało się częścią tego, w jaki sposób uczniowie przygotowują zadania (np. testy, prezentacje w klasie, prace domowe). Wymaga to zmian i aktualizacji w systemach służących do kontroli i oceny wiedzy.
[1]Calvani, Antonio; Cartelli, Antonio; Fini, Antonio; Ranieri, Maria (2008): Models and Instruments for Assessing Digital Competence at School, Journal of e-Learning and Knowledge Society - Vol. 4, n. 3, September 2008 (pp. 183 - 193)